Ülkemizde ve dünyada hızlıca büyümekte olan sivil havacılık sektörü için her yıl daha fazla pilotun yetiştirilerek havayolu şirketleri tarafından istihdam edilmesi gerekmektedir. Bir pilotun yetiştirilmesi için ise, her ülkenin tabi olduğu uluslararası ve kendi yasal mevzuatı uyarınca belirlenmiş olan eğitimleri tamamlaması gerekmektedir. Bu eğitimleri verebilecek kurumlar ise yine bu mevzuatlar uyarınca belirlenmiştir.

Ülkemizin tabi olduğu EASA (Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı) ve SHGM (Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü) uyarınca eğitim vermekle yetkili kuruluşların gereklilik ve nitelikleri; Uçuş Ekibi Organizasyon Gereklilikleri Talimatı SHT-ORA ve Beyan Edilmiş Eğitim Organizasyonları Gereklilikleri Talimatı SHT-DTO uyarınca belirlenmiştir. Şu anda güncel olarak 53 adet Onaylı Eğitim Kurumu (Approved Training Organization), 5 adet de Beyan Edilmiş Eğitim Kurumu (Declared Training Organization) bulunmaktadır. Güncel listeye https://web.shgm.gov.tr/tr/havacilik-isletmeleri/2067-yetkili-havacilik-egitim-kuruluslari adresinden erişim sağlanabilir.

Her bir eğitim kurumunun farklı tipte eğitim verme yetkisi bulunmaktadır. Belirlenmiş yetkiler dışındaki bir alanda eğitim vermeleri söz konusu değildir. Belirlenmiş eğitim yetkilerine örnek olarak şunlar sayılabilir: PPL (Hususi Pilot Lisansı), CPL (Ticari Pilot Lisansı), ATPL (Havayolu Nakliye Pilotu Lisansı), MPL (Çoklu Ekip Pilot Lisansı), SPL (Planör Pilot Lisansı) vd.

Bir kişinin farklı alanlarda pilotluk yapabilmesi mümkündür. Yukarıda sayılan lisans tiplerinden örnek verilecek olursa; planör pilotu, helikopter pilotu, hususi pilot veya havayolu nakliye pilotu olabilmek mümkündür. Bu lisanslardan birine veya birden fazlasına sahip olunabilir. Gerekli niteliklere sahip kişiler, yetkili eğitim kuruluşlarından alacakları eğitimler sonrası gerekli yeterlilikleri sağlamaları halinde pilot lisanslarına hak kazanmaktadır.

 

Pilot olabilmek için aranılan bazı şartlar bulunmaktadır. Öncelikle bir kişinin öğrenci pilot olarak bir uçuş okulu tarafından kabulüne ilişkin olarak Öğrenci Pilotu Seçiminde Kullanılacak Test Talimatı SHT-1T bu kapsamda düzenleme alanı bulmuştur. Bu niteliklerin sağlanması halinde eğitime başlayacak bir öğrenci pilotun sonrasında edineceği lisanslar ise, farklı mevzuatlar kapsamında düzenlenmiştir. Bu düzenlemelerin başlıcaları Pilot Lisans Yönetmeliği SHY-1, Uçuş Ekibi Lisanslandırma Talimatı SHT-FCL’dir. Aranan şartlara örnekler verilecek olursa; ilgili mevzuatlar kapsamında düzenlenmiş suçlardan birini (yüz kızartıcı suçlar) işlememiş olmak, belirlenen sağlık lisansına sahip olmak, belirli yaş kriterlerini sağlamak vs. sayılabilir. Dolayısıyla bir pilot lisansına sahip olunması, bir kişinin bu lisansa sürekli olarak sahip olacağı anlamına gelmemektedir. Gerekli niteliklerin kaybedilmesi halinde lisans iptali söz konusu olacaktır.

 

 Her bir pilot lisansının edinilmesi bakımından farklı eğitimler düzenlenmiştir. Her bir pilotun yer dersi olarak da bilinen teorik dersleri alması ve sonrasında eğitim uçakları ve simülatörlerde uçuş eğitimlerine devam etmesi gerekmektedir. Bu eğitimlerin zamanlaması ve sıralaması genellikle uçuş okulları tarafından SHT-FCL talimatlarına uygun olarak belirlenmektedir. Teorik eğitimlerin sınıf ortamında yapılması mümkün olduğu gibi, belirlenen hallerde ve saatlerde uzaktan eğitim olarak da bu eğitimlerin verilmesi mümkündür. Eğitimlerin tamamlanması sonrasında öğrenci pilotların SHGM tarafından düzenlenen teorik sınavlara ve SHGM tarafından yetkilendirilen kontrol pilotları tarafından kontrol uçuşlarına girerek başarılı olması gerekmektedir. Yine her bir aşamada adaylara başarılı olmaları için tanınan haklar farklılık göstermektedir.

 

Uçuş okulları ile öğrenci pilotlar arasında birçok farklı konuda hukuki uyuşmazlıklar yaşanmakta ve dava konusu olmaktadır. Bu uyuşmazlıklardan başlıcaları şöyledir: uçuş okulu tarafından eğitimin tamamlanacağı taahhüt edilen süre içerisinde eğitimlerin tamamlanmaması, öğrenci pilotun eğitimin tüm aşamalarına dair ücreti peşin verdikten sonra eğitimin aşamalarından birinde eğitimi bırakmasına veya eğitiminin sonlandırılmasına rağmen ücretinin iade edilmemesi, yabancı para birimi karşılığı TL cinsinden anlaşılan ücretin sonrasında kur artışları gerekçe gösterilmek suretiyle arttırılmasıyla ekstra ödemeler yapılmasının istenmesi, öğrenci pilotun disiplinsizlik veya eğitim başarısızlığı nedeniyle uçuş okulu tarafından yaptırımlara tabi tutulması, SHGM tarafından gerçekleştirilen teorik sınavlar ve/veya kontrol uçuşlarında meydana gelen başarısızlıklar nedeniyle tarafların birbirlerini sorumlu tutması vs. olarak sayılabilir.

 

Şüphesiz ki başkaca birçok konuya ilişkin olarak taraflar arasında uyuşmazlıklar çıkabilmektedir. İşte bu gibi hallerde, sektöre ilişkin hem teorik hem de uygulama anlamında bilgisi yüksek olan avukatlarla çalışmak taraflar açısından sorumlulukların belirlenmesi ve olası uyuşmazlıkların önüne geçilmesi açısından oldukça faydalı olmaktadır.