Türkiye'de Doğrudan Yabancı Yatırımcının Şirket Kurması

1. Genel Çerçeve

Türk hukuk sistemi, genel itibarıyla yabancı yatırımcılara, yerli yatırımcılara uygulanan kurallar çerçevesinde işlem yapma hakkı tanımaktadır. Türk Ticaret Kanunu'na (TTK) ve Türk Borçlar Kanunu'na (TBK) dayanan bu kurallar, Türkiye'de yatırım yapmak isteyen yabancıların çeşitli türlerde şirketler kurmasına olanak sağlar. Türk hukukunda kişiler, adi şirketler ve ticaret şirketleri şeklinde şirket kurabilmektedirler. Ticaret şirketleri anonim şirket (TTK m. 329 vd.), limited şirket (TTK m. 573 vd.), komandit şirket (TTK m. 304 vd.), kollektif şirket (TTK m. 211 vd.) ve kooperatifler (Kooperatif Kanunu'na göre) olarak sınıflandırılmaktadır. Yabancı yatırımcılar bu şirketleri sıfırdan kurabilecekleri gibi mevcut yerel şirketlerle birleşme, devralma ya da bölünme yoluyla da yeni şirketler oluşturabilirler.
Adi Şirket
Adi şirketler, iki ya da daha fazla kişinin bir araya gelerek, mal ve emeklerini ortak bir amaca ulaşmak üzere birleştirdikleri sözleşme ile kurulan basit ortaklıklardır (TBK m. 620). Bu tür şirketlerde herhangi bir resmi şekil şartı aranmaz. Yani, adi şirketler yazılı bir sözleşmeye gerek olmadan da kurulabilir; ancak, ispat açısından ve doğabilecek uyuşmazlıkların çözümünde yazılı sözleşme yapmak önem taşır. Adi şirketler özellikle yabancı yatırımcıların yerli ortaklarla ortaklık kurarak, joint venture (ortak girişim) veya konsorsiyum gibi yapılarla Türkiye’de yatırım yapmasında tercih edilmektedir. Türk hukukunda adi şirketler, ticaret şirketi olarak kabul edilmez, ancak ticari faaliyetlerde bulunabilirler. TBK’nın 620. maddesine göre, bu tür ortak girişimler adi şirket olarak kabul edilir. Bu nedenle adi şirketler, yatırımcılara esnek bir işbirliği platformu sunar.
Anonim Şirket
Anonim şirketler, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş, yalnızca mal varlıklarıyla sorumlu olan tüzel kişiliklerdir (TTK m. 329). Anonim şirketlerin kuruluşu, sermayenin tamamının kurucular tarafından ödenmesinin taahhüt edildiği ve noter huzurunda imzalanmış bir esas sözleşmeyle gerçekleşir. Kuruluş işlemleri noter onayı veya ticaret sicili müdürü huzurunda imzalanan esas sözleşmeyle tamamlanır. Bu işlemlerin ardından esas sözleşme ticaret siciline tescil edilip Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde ilan edilir. Bu aşamadan sonra anonim şirket tüzel kişilik kazanır. Anonim şirketler, birleşme, bölünme, tür değiştirme gibi yollarla da kurulabilir. Sermayesi yüksek ve geniş çaplı faaliyet gösteren şirketler için anonim şirket en uygun şirket türüdür. Özellikle yabancı yatırımcıların Türkiye’de uzun vadeli projeler için anonim şirket kurmayı tercih ettikleri gözlemlenmektedir.
Limited Şirket
Limited şirketler ise daha az sermayeyle kurulan, ortaklarının yalnızca taahhüt ettikleri sermaye ile sorumlu olduğu bir şirket türüdür (TTK m. 573). Limited şirketler, bir veya daha fazla gerçek ya da tüzel kişi tarafından kurulur. Kuruluş sürecinde, ticaret sicili müdürlüğünde yetkilendirilmiş personel huzurunda şirket sözleşmesinin imzalanması gerekir. Bu şirketlerde esas sermaye belirli olup, sermaye ortakların koydukları paylardan oluşur. Limited şirketler anonim şirketlere göre daha esnek bir yapıya sahiptir ve genellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler için uygundur. Yabancı yatırımcılar, Türkiye’de küçük ve orta ölçekli projeler için genellikle limited şirket kurmayı tercih ederler.
Kollektif Şirket
Kollektif şirketler, ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında yürütmek amacıyla gerçek kişiler tarafından kurulur ve ortakların sorumluluğu sınırsızdır (TTK m. 211). Kollektif şirketler, ortaklarının borçlara karşı sınırsız sorumlu olduğu bir yapıya sahiptir ve kuruluş sözleşmesinin yazılı olması zorunludur. Sözleşmenin imzalarının noter huzurunda onaylanması veya ticaret sicili müdürü huzurunda imzalanması gerekmektedir. Kollektif şirketler, genellikle aile işletmeleri veya küçük işletmeler için tercih edilmektedir.
Komandit Şirket
Komandit şirketler, kollektif şirketlerle benzer yapıya sahiptir; ancak, bu tür şirketlerde ortaklardan biri ya da birkaçı sınırsız sorumlu, diğer ortaklar ise yalnızca koydukları sermaye ile sorumludur (TTK m. 304). Komandit şirketler, özellikle riski paylaşmak isteyen yabancı yatırımcılar için uygun bir yapıdır. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde ise, ortaklardan bir kısmı kollektif şirket ortağı gibi sınırsız sorumlu, diğer ortaklar ise anonim şirket pay sahipleri gibi sorumlu tutulur.
Kooperatif Şirketler
Kooperatifler, üyelerinin ekonomik çıkarlarını karşılıklı yardımlaşma, dayanışma ve kefalet yoluyla koruyan, tüzel kişiliğe sahip, değişken ortaklı ve değişken sermayeli ortaklıklardır (Kooperatifler Kanunu md. 1). Kooperatifler en az 7 ortak tarafından kurulur ve ana sözleşmenin Ticaret Bakanlığı'na verilmesi gerekmektedir. Kuruluş izni alındıktan sonra, ticaret siciline tescil edilerek tüzel kişilik kazanılır. Kooperatiflerde yönetim kurulu üyesi olabilmek için Türk vatandaşı olma şartı bulunmaktadır. Bu nedenle yabancı yatırımcılar yönetim kurulunda görev alamazlar.
Ticaret Sicili Tescili
Ticaret şirketlerinin tescili, Ticaret Bakanlığı’na bağlı ticaret sicili müdürlükleri tarafından yapılır. Başvurular yazılı veya elektronik ortamda yapılabilir (Ticaret Sicili Yönetmeliği m. 23/1). Tescil işlemi tamamlandıktan sonra şirketlere Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) numarası verilir. Yabancı yatırımcıların kuracağı şirketlerde yabancı ülkelerde düzenlenmiş belgelerin, Türk konsolosluğu veya yabancı resmi belgelerin tasdiki zorunluluğunu kaldıran sözleşme hükümlerine uygun olarak tasdik ettirilmesi ve noter onaylı Türkçe çevirisinin ticaret siciline sunulması gerekmektedir.
Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve DYYK
Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu (DYYK) ile yabancı yatırımcılara, yatırım süreçlerinde eşit haklar tanınmıştır. DYYK ile izin ve onay sisteminden bilgilendirme sistemine geçilmiştir. Yabancı yatırımcılar, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yönetilen Elektronik Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Bilgi Sistemi (E-TUYS) aracılığıyla yatırım bilgilerini düzenli olarak günceller ve bildirimde bulunurlar. Bu sistem, yabancı yatırımcılara yatırım süreçlerini şeffaf bir şekilde yürütme imkanı sunmaktadır.

2. Türkiye'de Kuruluşu İzne Tâbi Olan Şirketler

Bazı şirket türlerinin kuruluşu, Ticaret Bakanlığı’nın iznine tâbidir. Bankalar, sigorta şirketleri, finansal kiralama şirketleri gibi bazı anonim şirketler bu kapsama girer. İlgili tebliğ gereği, bu tür şirketlerin kuruluşu için Bakanlık izni gereklidir ve tescil başvurusu öncesinde alınmalıdır. Bu şirketler genellikle büyük çaplı ve düzenleyici otoritelerin yakından takip ettiği sektörlerde faaliyet gösterir.

3. Sonuç

Türkiye’de yabancı yatırımcılar için şirket kurma süreci oldukça kolaylaştırılmıştır. Türk vatandaşları ile aynı prosedürlere tabi olan yabancı yatırımcılar, doğrudan yabancı yatırımlar kapsamında belirli avantajlardan da yararlanabilmektedir. Kamulaştırma ve devletleştirme sınırlamaları ile kazançların yurtdışına serbestçe transfer edilebilmesi gibi önemli avantajlar, yabancı yatırımcılar için Türkiye’yi cazip bir pazar haline getirmiştir. Ayrıca, Türkiye’deki devlet teşvikleri, vergi indirimleri ve çalışma izni kolaylıkları da yabancı yatırımcıları teşvik eden unsurlar arasındadır. Türkiye'de yatırım yapan yabancılar, hem anonim hem de limited şirketlerde belirli oranda kurumlar vergisi ödemektedirler. Şirket türüne ve faaliyetin niteliğine göre vergilendirme oranları değişiklik gösterebilir. Genel itibarıyla, Türkiye'de şirket kurmak isteyen yabancı yatırımcılar, geniş bir hukuki güvence ve fırsatlara sahiptir.
Post Tags :
Share this post :